2025 yılı, yapay zekâ için yalnızca teknolojik bir dönüm noktası değil, aynı zamanda hukuki bir sınav yılı olarak da öne çıkıyor. Yapay zekânın sağlık, eğitim, finans ve güvenlik gibi kritik alanlarda hızla yaygınlaşması, ülkeleri “nasıl düzenlemeli?” sorusuyla karşı karşıya bıraktı. Kimileri yenilikçiliği ön plana çıkarırken, kimileri insan hakları ve güvenlik risklerini merkeze alıyor. Peki, 2025’te yapay zekâ yasaları konusunda hangi ülkeler daha hazırlıklı ve hangi bölgeler hâlâ yolun başında?
1. Avrupa Birliği (AB): AI Act ile Küresel Norm Belirleyici
- Avrupa Birliği’nin Yapay Zeka Yasası (“AI Act”), 1 Ağustos 2024‘te yürürlüğe girdi ve 2025 itibarıyla birçok önemli hükmü uygulamaya aldı.
- Şubat 2025’ten itibaren, örneğin subliminal manipülasyon ve biyometrik kategorilendirme gibi yüksek riskli AI uygulamaları yasaklandı.
- 2 Ağustos 2025’e kadar, AB üye ülkeleri, piyasada düzenlemeleri denetleyecek kurumları belirlemek ve AB Komisyonu’na bildirmek zorunda
Ayrıca, AB genel amaçlı AI kurallarına uyum sağlamaya yardımcı olacak GPAI model davranış kuralları (Code of Practice) yayınlandı ve faaliyete geçti.
⚠️Uygulama zorlukları: Üye ülkelerden yaklaşık yarısı, 2 Ağustos 2025’e kadar regülasyonun gözetim otoritelerini belirleme sürecinde gecikmeler yaşıyor; Almanya gibi bazı ülkelerde parlamenter süreçler süreci yavaşlatıyor.
🌍Küresel etkisi: AI Act’in risk temelli yaklaşımı—“kabul edilemez, yüksek, sınırlı, düşük risk”—ceza sınırları (35 milyon € veya global ciro oranı) ve coğrafi genişletilmiş uygulama (extraterritorial) ile bir “Brussels Effect” potansiyeli taşıyor.
📊Değerlendirme: AB, net takvimi ve güçlü düzenleme yaklaşımıyla öne çıkarken; uygulama altyapısını oluşturmada üye ülkeler bazında oyunsuz bir süreç yaşanıyor.
2. İsviçre: Açık, Şeffaf ve Kamu Altyapılı Yaklaşım
İsviçre, 2025 yazı sonunda kamu altyapısıyla, tamamen açık kaynak kodlu ve şeffaf bir dil modeli geliştirmeyi planlıyor.
- ETH Zürih, EPFL ve CSCS üzerindeki Alps süper bilgisayarı ile destekleniyor.
- Model; 1.000’den fazla dili kapsıyor, parametre boyutları 8 milyar ve 70 milyar.
- Tüm kaynak kod, veriler ve ağırlıklar Apache 2.0 ile açık erişimde olacak.
Bu adım, etik ve şeffaf YZ sistemleri vizyonu için önemli bir referans teşkil ediyor. Ayrıca İsviçre, AB AI Act ile uyumlu şeffaflık kriterlerini karşılamayı hedefliyor.
📊Değerlendirme: Teknik ve etik açıdan güçlü bir yaklaşım; düzenleyici anlamda AB kadar titiz olmasa da, şeffaflıkta örnek teşkil edebilir.
3. Amerika Birleşik Devletleri (ABD): Yenilikçiliğe Odaklı, Eyalet Bazlı Gelişim
2025’te federal düzeyde kapsamlı bir AI yasası halen yok; ancak eyalet düzeyinde birçok adım atıldı.
- Colorado: “Yüksek riskli” AI projelerinde önyargıyı önlemek ve kullanıcıları bilgilendirmek şart koşuluyor.
- New Hampshire: Derin sahte içerikler (deepfake) suç sayıldı.
- Tennessee: “ELVIS” yasasıyla ses ve görüntü taklitleri sınırlandırıldı.
- Maryland: Devlet AI kullanımına yönelik özel düzenlemeler getirdi.
23 Ocak 2025’te imzalanan Executive Order 14179, AI geliştirmede devlet müdahalesini azaltıp inovasyonu teşvik ediyor. Ayrıca, Texas’ta sadece kamu kullanımına odaklanan, özel sektör yükümlülüklerini azaltan AI yasası (TRAIGA) kabul edildi. 2025 savunma bütçesine dahil edilen GAIN AI Act, ABD merkezli AI çip üreticisinin önce yerel kurumlara satış yapmasını ve ihracatı kısıtlamayı öngörüyor.
📊Değerlendirme: ABD regülasyon konusunda gevşek olabilirken, pazarlama ve inovasyonda güçlü bir konumda.
4. Çin: İlk Uygulamalı AI İçerik Etiketi Yasasını Süreçte
Çin, sosyal medya platformlarında AI üretimli içeriklerin net şekilde etiketlenmesi zorunluluğunu getiren önemli bir yasal düzenleme çıkardı. Platformlar uymayan içerikleri kaldırmak ve kullanıcı itirazlarını değerlendirmek zorunda.
📊Değerlendirme: Çin düzenleme yerine hızlı uygulama ve Ar-Ge’ye odaklanıyor.
5. Türkiye: Strateji Döneminden Yasaya Adım Adım
- 2021–2025 dönemini kapsayan Ulusal Yapay Zeka Stratejisi hazırlandı.
- TBMM bünyesinde Yapay Zeka Araştırma Komisyonu (2 Ekim 2024) ve Adalet Bakanlığı bünyesinde planlanan YZ Bilim Komisyonu gibi adımlar öne çıkıyor.
- 2025 itibarıyla YZ temelli bir kanun hazırlama niyeti güçlü bir şekilde ifade ediliyor.
📊Değerlendirme: Türkiye, yasal çerçevenin temellerini oluşturmaya çalışıyor ve paydaş sürecini güçlü kılıyor; resmi uygulama ve yasa açısından henüz hazırlık aşamasında.
Global Eğilimler & Yumuşak Regülasyon Yaklaşımları
- 2025 itibarıyla 75 ülkede AI yasama faaliyetlerinde %21,3 artış görülüyor; bu, 2016’ya göre dokuz kat daha fazla yasal hareketlilik anlamına geliyor.
- Körfez ülkeleri (UAE, Suudi Arabistan ve diğer GCC üyeleri), daha çok stratejik rehber ve etik ilkelerle ilerleyen “yumuşak regülasyon” yaklaşımları benimsiyor; bağlayıcı hukuk yerine ulusal strateji, etik ilkeler ve inovasyona vurgu söz konusu.
- Arjantin, Kanada, Brezilya gibi ülkelerde de çeşitli AI yasa teklifleri ve etik düzenleyici çabalar izleniyor (örnek: Kanada AI & Data Act, Brezilya AI Bill 2338/2023).
Genel Değerlendirme: Kimin Avantajı Var?
| Bölge / Ülke | Hazırlık Durumu |
|---|---|
| AB | En güçlü ve kapsamlı düzenleyici çerçeve; aktif uygulama; kurumsal yapı. |
| ABD (eyaletler) | Hızlı pratik düzenleme, ancak ulusal bütünlük eksik. |
| Çin | Etiketleme ve içerik denetimiyle öne çıkıyor – ama kapsam sınırlı. |
| İngiltere | Genel veri kanunu var; AI özelinde eksik, parlamenter çekişme mevcut. |
| Güney Kore | Merkezi komite ile stratejik düzenlemeye odaklı; yapısal altyapı kuvvetli. |
| İsviçre | AB’ye paralel, ancak yasal süreç tamamlanmamış. |
| GCC Ülkeleri | Hızlı adaptasyon stratejileri; regülasyon yerine rehberlik tercih ediliyor. |
2025 itibarıyla en hazırlıklı aktörler AB ve İsviçre olarak öne çıkıyor. AB, düzenleyici ve bağlayıcı normlarla liderliği hedeflerken; İsviçre teknik ve şeffaf yoluyla etik bir referans yaratmaya çalışıyor. ABD ve Çin daha çok pazarlama, Ar-Ge veya serbest piyasa yoluyla şekillenirken, Türkiye halihazırda yasal altyapı hazırlıklarında yer alıyor—gelecek yıllarda bu sürecin detaylanacağını belirtmek gerek.
“Nano Banana (Gemini 2.5 Flash Image): Tanım, Kullanım Kılavuzu” blog yazımızın detaylarına buradan ulaşabilirsiniz!
FounderN Kimdir?
FounderN, girişimcilik dünyasının en güncel haberleri, inovasyon odaklı içerikleri ve ekosistemin her bir parçasına değer katan çalışmalarıyla, faaliyet gösteren dinamik bir dijital medya platformudur. 2020 yılında “Girişim Haberleri” adıyla başlayan serüvenimiz, Eylül 2024 itibarıyla FounderN kimliği ile, girişimcilik ekosisteminin ilham veren dinamik sesi olma yolculuğuna devam ediyor. FounderN; teknoloji, girişim ve yatırım dünyasındaki gelişmeleri yaratıcı ve yenilikçi bir perspektifle sunarak iş dünyasının liderlerini, yatırımcılarını ve girişimcilerini sizlerle bir araya getirir.
FounderN olarak misyonumuz, yalnızca yaşanan son gelişmeleri paylaşmak değil, okurlarımızı bu gelişmelerin aktif bir parçası haline getirmek ve ekosistemin sürdürülebilir büyümesine katkı sağlamaktır. Ekosistemdeki en yeni gelişmelerden haberdar olmak, büyüyen bu topluluğun bir parçası olmak istiyorsanız, bültenimize abone olabilir, sosyal medya hesaplarımızdan bizi takip ederek ilham dolu bu yolculuğa katılabilirsiniz.
Bizimle Keşfetmeye Devam Edin: İlginizi çekebilecek diğer #Gündem Haberleri için tıklayın!
Foundern LinkedIn hesabına buradan ulaşabilirsiniz.
Foundern Instagram hesabına buradan ulaşabilirsiniz.
